Jak odróżnić kleszcza mózgowo-rdzeniowego od zwykłego (niezakaźnego) pasożyta?

Nie jest łatwo odróżnić kleszcza encefalicznego od zwykłego, jednak rozwiązanie tego problemu staje się krytyczne, jeśli ugryzienie nastąpiło w regionie o niekorzystnym położeniu epidemiologicznym. W końcu, jeśli pasożyt jest encefaliczny, to z pewnym prawdopodobieństwem po ugryzieniu może przenieść patogen kleszczowego zapalenia mózgu na osobę i być może pod koniec okresu inkubacji ofiara rozwinie chorobę z wszystkie jego straszne objawy. Biorąc pod uwagę śmiertelne niebezpieczeństwo tej choroby, istnieje potrzeba jak najszybszego poddania się profilaktyce ratunkowej. A to jest trudne, drogie, długie i biorąc pod uwagę realia pracy krajowych placówek medycznych, nie jest też zbyt przyjemne (mało prawdopodobne, aby ktokolwiek lubił kolejki w poliklinikach).

Jeśli dana osoba zostanie ugryziona przez niezainfekowanego kleszcza, nie są wymagane żadne skomplikowane czynności. Wystarczy prawidłowo usunąć go ze skóry i zdezynfekować ranę. Jest to o wiele łatwiejsze niż zapobieganie zapaleniu mózgu, a na pewno bezpieczniejsze niż leczenie tej choroby.

Jak więc ustalić, czy kleszcz, którego udało ci się wydobyć ze skóry, ma zapalenie mózgu, czy nie? Zastanówmy się...

 

Czy po zewnętrznych znakach można rozpoznać, że pasożyt jest nosicielem wirusa kleszczowego zapalenia mózgu?

Po prostu z wyglądu nie można odróżnić kleszcza mózgu od takiego, który nie jest nosicielem infekcji. Obecność wirusa w organizmie pasożyta nie objawia się w żaden sposób zewnętrznie – ani w kształcie ciała, ani w kolorze, ani w zachowaniu. Zainfekowane kleszcze nie wykazują żadnych wyraźnych oznak zakażenia.

Na notatce

Jeśli kleszcz encefaliczny i pospolity znajdują się obok siebie, oba należą do tego samego gatunku i na tym samym etapie rozwoju, nie można znaleźć między nimi różnic zewnętrznych. Co więcej, nie pomoże w tym nawet lupa lub mikroskop, to znaczy nie będzie można odróżnić takich osób w domu.

Innymi słowy, nie będzie działać tylko po to, aby dowiedzieć się w naturze, czy kleszcz ma zapalenie mózgu. Nie jest w stanie tego zrobić nawet akarolog, który dobrze potrafi rozpoznać rodzaje kleszczy i odróżnić je od siebie.

Samo pojęcie „kleszcza mózgowo-rdzeniowego” wskazuje na zakażenie określonej osoby wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Wiele niewytrenowanych osób błędnie uważa, że ​​kleszcz encefaliczny to pewien gatunek, którego wszystkie osobniki są nosicielami infekcji, w przeciwieństwie do innego, „prostego” kleszcza, którego ukąszenie jest nieszkodliwe dla ludzi.

W rzeczywistości ustalonymi nosicielami kleszczowego zapalenia mózgu jest 14 gatunków kleszczy kleszczowych, które są dość podobne do siebie pod względem wyglądu, ale mają również pewne cechy wyglądu i koloru, które umożliwiają ich odróżnienie od siebie i od innych gatunki, które nie są nosicielami patogenu.Z tych 14 gatunków dwa są głównymi wektorami infekcji, które w zdecydowanej większości przypadków zarażają ludzi:

• Kleszcz psi (znany również jako kleszcz leśny europejski);
• i kleszcza tajga, który nie różni się zbytnio od niego.

Pierwszy odpowiada za przypadki zakażenia zapaleniem mózgu w krajach Europy Zachodniej, na Ukrainie, Białorusi i na zachodzie Rosji (na przykład w obwodzie kaliningradzkim), drugi - na Syberii i Dalekim Wschodzie.

Oznacza to, że określony gatunek – kleszcz encefaliczny – nie istnieje. Istnieje kilka gatunków, odrębnych morfologicznie i ekologicznie, które mogą przenosić wirusa.

Z drugiej strony, nawet najbardziej złośliwi nosiciele wirusa, nie wszyscy są zaraźliwi.

Według statystyk tylko około 6% osobników tych gatunków, które przenoszą zapalenie mózgu, jest zarażonych. Oznacza to, że na 15 osobników reprezentujących te gatunki, które faktycznie należą do kohorty „encefalicznej”, tylko jeden osobnik będzie naprawdę stanowił zagrożenie epidemiologiczne.

Co więcej, według tych samych statystyk, po ukąszeniu przez zakażone kleszcze, bez podjęcia odpowiednich środków, zachoruje tylko od 2 do 6% pogryzionych osób. Dlatego w regionach, w których istnieje ryzyko zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu, na 10 tysięcy ugryzień maksymalnie 24 doprowadzi do rozwoju choroby.

Na notatce

Według statystyk gromadzonych w szpitalach średnia zapadalność na kleszczowe zapalenie mózgu wśród wszystkich osób pogryzionych i szukających pomocy wynosi około 0,50-0,55% (około 5 osób na 1000 pogryzionych). Biorąc pod uwagę liczbę osób, które nie idą do lekarza po ugryzieniu, liczba ta jest w rzeczywistości jeszcze niższa - w przybliżeniu taka sama 0,2-0,3% (20-30 zarażonych na 10 000 ugryzień).W przypadku boreliozy przenoszonej przez kleszcze liczba ta jest 1,5 raza wyższa - około 1,3% w przypadku osób oficjalnie zarejestrowanych w szpitalu.

To z kolei oznacza, że ​​ugryzienie nawet kleszcza, który jest zdecydowanie nosicielem wirusa, niekoniecznie doprowadzi do infekcji.

Można wyciągnąć główny wniosek: na podstawie zewnętrznych znaków nigdy nie można stwierdzić, czy kleszcz jest zaraźliwy, czy nie, a tym bardziej nie będzie możliwe natychmiastowe zrozumienie, czy pasożyt zaraża osobę po ugryzieniu. To samo dotyczy przypadków, gdy pasożyt jest usuwany ze zwierzęcia - za pomocą zewnętrznych znaków nie będzie można zrozumieć, czy zakaźny kleszcz ugryzł psa czy kota.

Jednak po pojawieniu się krwiopijcy można określić prawdopodobieństwo (nie fakt, ale szansę), że jest to choroba encefaliczna. Do tego potrzebujesz:

1. Oceń region, w którym nastąpiło ugryzienie;
2. Zrozum, że pasożyt należy do rodziny kleszczy iksoidów;
3. Jeśli to możliwe, ustal, czy należy do diady głównych nosicieli - jest to kleszcz pies lub tajga.

Poniższe zdjęcie pokazuje jako przykład kleszcza, który może być nosicielem wirusa kleszczowego zapalenia mózgu:

Mówiąc najprościej, jeśli można było ustalić, że na obszarze epidemicznie niebezpiecznym dla kleszczowego zapalenia mózgu osoba została ugryziona przez kleszcza ixody, to prawdopodobieństwo infekcji nie jest już zerowe. Jeśli podczas badania pasożyta można było rozpoznać w nim psa lub kleszcza tajgi, to prawdopodobieństwo infekcji jest jeszcze wyższe.

Następnie zastanowimy się dokładnie, po jakich znakach można rozpoznać możliwego nosiciela kleszczowego zapalenia mózgu ...

 

Różnice między gatunkami kleszczy zapalenia mózgu a gatunkami pokrewnymi

Pierwszym zadaniem przy określaniu rodzaju kleszcza w naszym przypadku jest zrozumienie, że należy on konkretnie do rodziny kleszczy iksoidów.Mają dość charakterystyczny wygląd ze spłaszczonym od tyłu ciałem i bardzo małą głową. Kleszcze z innych rodzin różnią się od Ixodes kształtem ciała.

Na przykład zdjęcie przedstawia kleszcza Dermacentor silvarum, typowego przedstawiciela ixodid niosącego zapalenie mózgu:

Oto roztocz muszlowy z rodziny roztoczy argas:

A na tym zdjęciu - roztocz gamasid Androlaelaps schaeferi:

Zapalenie mózgu jest przenoszone tylko przez kleszcze ixodid. Jeśli właśnie taki pasożyt ugryzł się w regionie o wysokim zagrożeniu epidemiologicznym, to istnieje możliwość, że może zarazić osobę wirusem.

Jeszcze bardziej prawdopodobne jest zarażenie się ugryzieniem, jeśli z ciała usunięto tajgę lub psiego kleszcza. Zewnętrznie są do siebie bardzo podobne. Poniższe zdjęcie pokazuje dorosłą, głodną samicę kleszcza tajgi:

A oto samica kleszcza:

Praktycznie niemożliwe jest ich rozróżnienie dla niespecjalisty, ponieważ wiarygodne różnice między nimi są zbyt nieznaczne - są to cechy strukturalne trąbki i osłony ciała. Ale nie ma sensu rozróżniać między tymi gatunkami: oba mogą być nosicielami infekcji z tym samym prawdopodobieństwem.

Na notatce

W regionie europejskim ludzie są atakowani głównie przez psiego kleszcza, za Uralem - przez kleszcza tajgi. Z tego powodu kleszcz psi jest również nazywany europejskim kleszczem leśnym, a kleszcz tajga jest również nazywany kleszczem syberyjskim.

Można odróżnić przedstawicieli tych dwóch gatunków od krewnych z rodziny kleszczy ixodid według koloru: tajga i psie kleszcze w wieku dorosłym mają wyraźnie widoczną czarną lub ciemnozieloną tarczę i brązowe ciało. Po nasyceniu ich ciało kilkakrotnie powiększa się i staje się jasnoszare.

Musisz także umieć odróżnić kleszcze od niektórych owadów wysysających krew.W szczególności w lasach i strefach tajgi muchy krwiopijne można łatwo pomylić z ixodidami, z których najczęstszym i najbardziej znanym jest krwiopijca jelenia (zwany także kleszczem łosia). Te muchy atakują różne duże zwierzęta i ludzi i mają tendencję do wspinania się we włosy i poruszania się między nimi. Krwiopijcy ścigają zdobycz w locie, ale przywiązując się do wełny lub skóry, zrzucają skrzydła i zaczynają ssać krew - takiego bezskrzydłego osobnika łatwo pomylić z kleszczem.

Poniższe zdjęcie przedstawia krwiopijcę jelenia:

A oto zwykły leśny kleszcz, który nie został jeszcze nakarmiony:

Zdjęcie pokazuje główną różnicę między tymi stawonogami: krwiopijca ma sześć nóg, a kleszcz ma osiem.

Najważniejsze jest to, że krwiopijcy nie tolerują zapalenia mózgu i generalnie nie zarażają osoby żadnymi infekcjami.

W związku z powyższym, w przypadku ugryzienia przez kleszcza, można jedynie z pewnym prawdopodobieństwem założyć, że może on zostać zarażony wirusem, czy nie. Ale aby się tego dokładnie dowiedzieć, potrzebne będą zupełnie inne metody badawcze ...

 

Jedyny sposób, aby dowiedzieć się, czy to kleszcz zapalenia mózgu, czy nie

Można mieć pewność, że kleszcz, który ugryzł osobę, jest zarażony wirusem kleszczowego zapalenia mózgu tylko na podstawie wyników specjalnego badania laboratoryjnego. Istota tego badania jest prosta:

• Pogryziona osoba w jakikolwiek sposób utrzymuje pasożyta (najlepiej przy życiu - w ten sposób analizę można przeprowadzić w ciągu kilku dni po ukąszeniu), wkłada go do pustej butelki, pudełka zapałek lub nawet plastikowej torby i zanosi do laboratorium;
• W laboratorium przy użyciu specjalnych metod mikrobiologicznych (głównie test ELISA, rzadziej analiza PCR) bada się niektóre tkanki pasożyta i wykrywa się w nich obecność czynnika wywołującego kleszczowe zapalenie mózgu;
• Jeśli patogen zostanie wykryty, dochodzą do wniosku, że kleszcz jest zaraźliwy. Jeśli patogen nie zostanie wykryty, pasożyt uważa się za niezainfekowanego.

Takie badania są bardzo skuteczne. Bardzo łatwo jest wykryć wirusowe RNA w tkankach kleszczy za pomocą niedrogich i niedrogich metod, takie analizy są przeprowadzane w ciągu kilku godzin i dają wynik o wysokim stopniu dokładności. Pozwalają również z dużym prawdopodobieństwem określić, czy dana osoba potrzebuje doraźnego zapobiegania chorobie.

Na notatce

Według badań przeprowadzonych w klinikach w Irkucku, zapobieganie kleszczowemu zapaleniu mózgu jest tak naprawdę wymagane tylko przez 12% osób dotkniętych ukąszeniami, niezależnie od tego, ile pasożytów ugryzło daną osobę. Oczywiste jest, że ryzyko zakażenia będzie większe u myśliwego lub turysty, któremu usunięto kilkadziesiąt najedzonych kleszczy niż u osoby, która odpoczywała w parku i usunęła jednego pasożyta, który właśnie odessał. Te liczby pokazują, że nie każdy, kto został ugryziony, potrzebuje pilnych działań.

Tutaj należy pamiętać, że nawet jeśli krwiopijca jest zaraźliwy, prawdopodobieństwo rozwoju choroby u osoby ugryzionej przez niego bez podjęcia jakichkolwiek działań wynosi około 2-6%. Oznacza to, że nawet po pozytywnym wyniku badania kleszczy w laboratorium nie jest konieczne, aby choroba się rozwinęła. Jednak ryzyko jej rozwoju jest wystarczającym powodem do podjęcia działań nadzwyczajnych.

 

Jak i gdzie wziąć kleszcza do analizy

W regionach o wysokim ryzyku epidemiologicznym kleszczowego zapalenia mózgu analiza usuniętych kleszczy pod kątem infekcji przeprowadzana jest w większości laboratoriów w klinikach i szpitalach.Technika badań awaryjnych kleszczy była początkowo testowana w Krasnojarsku, Irkucku, Tomsku, Nowosybirsku, Omsku i Jarosławiu, a gdy przyniosła dobre wyniki, została wprowadzona do regularnej praktyki w większości miast Rosji, Białorusi i Ukrainy.

Możesz przeprowadzić samą analizę lub dowiedzieć się, gdzie możesz przenieść kleszcza na badania w następujących instytucjach (możesz zadzwonić):

• W dowolnej klinice lub szpitalu (a na wsi - w punkcie pierwszej pomocy lub u lokalnego terapeuty);
• W każdej izbie przyjęć;
• W najbliższym oddziale Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej;
• W prywatnych laboratoriach i gabinetach diagnostycznych;
• W centrach Rospotrebnadzor.

W przypadku ugryzienia wystarczy zadzwonić do którejkolwiek z tych instytucji i dowiedzieć się, gdzie się udać. Przez telefon podadzą adres laboratorium lub jego numer telefonu.

Na notatce

Jeśli ofiara nie może samodzielnie usunąć kleszcza lub boi się tego zrobić, lekarz w klinice będzie mógł przeprowadzić wszystkie niezbędne manipulacje i przekazać pasożyta do analizy.

Koszt testu kleszczowego na zapalenie mózgu wynosi od 300 do 700 rubli, w zależności od regionu i prestiżu kliniki (laboratorium). Oddzielna analiza pasożyta pod kątem czynnika wywołującego boreliozę będzie kosztować mniej więcej tyle samo, a kompleksowe badanie obu patogenów kosztuje mniej niż dwa oddzielne testy.

Jakość i dokładność analiz w laboratoriach publicznych i prywatnych są takie same. Zaletą instytucji publicznych jest niższy koszt analizy, ale w klinikach prywatnych kolejek jest mniej, a cała procedura jest wygodniejsza i szybsza.

Kleszcza należy jak najszybciej dostarczyć do analizy. Jeśli jest żywy, może zostać zraniony po usunięciu ze skóry, co doprowadzi do jego nieuchronnej śmierci. Martwego pasożyta można badać nie dłużej niż 3 dni po śmierci, więc jeśli został zabity podczas usuwania, należy go natychmiast zabrać do laboratorium. Jeśli kleszcz żyje, należy go posadzić w hermetycznym pojemniku i dostarczyć w nim do analizy.

Pilność w tym przypadku wynika z faktu, że przy potwierdzonej inwazji kleszczy profilaktykę ratunkową należy rozpocząć w ciągu pierwszych 2-3 dni po ukąszeniu. Tylko w tych warunkach zapewni pożądany rezultat i najprawdopodobniej zapobiegnie rozwojowi infekcji. Jeśli w tym czasie nie udało się dostarczyć pasożyta do testów, nie można już więcej zawracać sobie głowy: nie ma znaczenia, czy jest zainfekowany, czy nie, terminy już zostały przekroczone (jednak nadal trzeba spróbować przeprowadzić nauka).

Kwestia, czy warto przeprowadzić kompleksową analizę pasożyta pod kątem kleszczowego zapalenia mózgu i boreliozy, jest dyskusyjna. Główne niebezpieczeństwo kleszczowego zapalenia mózgu polega na złożoności jego leczenia i braku wysoce skutecznych środków przeciwwirusowych. Wynika to z dużej częstości niepełnosprawności i śmierci w przypadku choroby.

Boreliozę z Lyme łatwiej i skuteczniej leczy się, ponieważ jej patogen jest wrażliwy na antybiotyki.

Dlatego jeśli łatwiej i bezpieczniej zapobiegać kleszczowemu zapaleniu mózgu przed rozwojem choroby, a do tego warto przeprowadzić zarówno analizę kleszczy, jak i profilaktykę ratunkową, łatwiej jest wyleczyć boreliozę z terminową diagnozą. Co więcej, prawdopodobieństwo infekcji ugryzieniem jest również niskie. Generalnie w tej kwestii lepiej kierować się wskazówkami specjalisty znającego sytuację epidemiologiczną na danym terenie.Jeśli uzna, że ​​prawdopodobieństwo zachorowania na boreliozę jest wysokie, doradzi przeprowadzenie kompleksowej analizy. Jeśli taka analiza, jego zdaniem, nie jest właściwa, to nie będzie jej polecał.

Jeśli usunięty kleszcz okazał się być zakażony wirusem kleszczowego zapalenia mózgu, ofiara potrzebuje wprowadzenia immunoglobuliny jako środka awaryjnego, aby zapobiec rozwojowi choroby. Konsultacji w sprawie dalszych działań udzieli lekarz w placówce, w której przeprowadzono badanie.

 

Co zrobić, jeśli nie można było przeanalizować inwazji pasożyta?

Możliwe, że kleszcza nie można było dostarczyć do laboratorium do analizy. Dlatego nie można zrozumieć, czy jest zaraźliwy, czy normalny. Może się to zdarzyć na pieszej wycieczce (nikomu nie przyszłoby do głowy sprowadzić grupę z trasy w Ałtaju, gdyby któregoś z uczestników ugryzł kleszcz), na długiej wyprawie myśliwskiej czy na wyprawie. Wreszcie pogryziona osoba może mieszkać w bardzo odległej osadzie, skąd niezwykle trudno jest szybko dostarczyć pasożyta do analizy.

Dotyczy to również sytuacji, gdy kleszcz po prostu nie miał czasu na dostarczenie do badań w ciągu 2-3 dni po ugryzieniu.

Co robić w takich przypadkach?

Po pierwsze, nie trzeba już brać kleszcza do analizy. Nawet zrozumienie, że został zarażony wirusem kleszczowego zapalenia mózgu lub Borrelia, nie będzie podstawą do podjęcia pilnych działań: warunki zapobiegania w nagłych wypadkach już zostały pominięte i nie zaleca się rozpoczynania leczenia bez objawów choroby.

Po drugie, nie ma potrzeby za wszelką cenę prowadzenia doraźnego zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu. Jeśli nie można było sprowadzić pasożyta do szpitala w ciągu 2-3 dni, prawdopodobnie nie można było w tym samym czasie wprowadzić immunoglobuliny.Nie ma sensu wprowadzać go później, ponieważ nie przyniesie to wyraźnego efektu.

Po trzecie, musisz uważnie monitorować stan ofiary. Jeśli występują oczywiste objawy zapalenia mózgu lub boreliozy, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu po ugryzieniu rozwijają się w różnym czasie - w zależności od podtypu wirusa, zwykle od 3 do 14 dni. Pierwsze objawy choroby to gorączka, ból głowy i mięśni, dreszcze, nudności. Jeśli się pojawią, musisz natychmiast zabrać ofiarę do szpitala.

Ważne jest, aby wiedzieć

Europejski podtyp wirusa charakteryzuje się specjalną przerwą, gdy po 2-3 dniach gorączki stan pacjenta wraca do normy, a następnie rozpoczyna się uszkodzenie mózgu z upośledzoną świadomością, a nawet paraliżem. Jeśli remisja zostanie uznana za koniec choroby i nic nie zostanie zrobione, możesz przegapić moment, w którym nadal możesz się obejść bez poważnych konsekwencji choroby.

W przypadku zarażenia podtypem wirusa Dalekiego Wschodu obie fazy łączą się, ogólne objawy są bardziej wyraźne, choroba postępuje bardzo szybko.

Przy zakażeniu boreliozą w ostrej fazie choroby rozwija się gorączka, może również pojawić się rumień wędrujący - zaczerwienienie w kształcie pierścienia wokół miejsca ukąszenia. Podobnie, jeśli pojawią się te objawy, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Jeśli antybiotyki zostaną rozpoczęte na czas, choroba prawdopodobnie zostanie skutecznie wyleczona.

Możesz również wykonać badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu lub boreliozie z Lyme. Analizę immunoglobulin na wirusa TBE podaje się 2-3 tygodnie po ukąszeniu, a na boreliozę - po 3-4 tygodniach.Nie ma sensu oddawać ich wcześniej, ponieważ nawet przy infekcji miano przeciwciał nie zdąży wzrosnąć do tych wartości, które będą oznaką infekcji.

Nawet jeśli pierwszy test na przeciwciała nie dał wyników, warto powtórzyć go po miesiącu. Ważną oznaką infekcji będzie dynamika zmian miana przeciwciał i ich składu. Jeśli obie analizy dla każdej infekcji są negatywne, możesz spokojnie odetchnąć: infekcja nie wystąpiła.

 

Kiedy w ogóle nie możesz się martwić plagą kleszczy

Wreszcie są sytuacje, w których w ogóle nie musisz się martwić plagą kleszczy.

Na przykład nie ma sensu zawracać sobie głowy określaniem zakaźności pasożyta, jeśli ugryzł się w regionie, w którym nie odnotowano zapalenia mózgu lub znane są pojedyncze przypadki choroby.

Tak więc na większości terytorium Ukrainy i w południowych regionach Federacji Rosyjskiej wiele matek szaleje ze strachu, gdy znajdują kleszcza u dziecka, chociaż w rzeczywistości prawdopodobieństwo zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu tutaj, chociaż nie jest wykluczone, jest takie małe, że nie są wymagane żadne specjalne środki. Jest prawie pewne, że kleszcz tutaj nie będzie miał mózgu i nie zarazi ofiary wirusem.

Ponadto, podczas podróży do regionu o podwyższonym ryzyku zarażenia się kleszczowym zapaleniem mózgu, podstawowym środkiem bezpieczeństwa jest szczepienie przeciwko zapaleniu mózgu. Gwarantuje, że nawet po ugryzieniu przez zarażonego pasożyta osoba nie zachoruje. Jeśli szczepionka zostanie wykonana, nie trzeba sprawdzać, czy kleszcz jest zaraźliwy, czy nie. I nierozsądnie jest jechać w taki region bez szczepień, a potem spacerować po lesie.

Jeśli kleszcz jeszcze nie ugryzł, ale po prostu znajduje się na ciele lub ubraniu, wystarczy go zetrzeć. Bez ugryzienia wirus nie jest przenoszony przez skórę i nie można zarazić się po prostu pasożytem pełzającym po skórze.

Wreszcie nie trzeba się martwić, jeśli po spacerze na łonie natury znajdzie się ugryzienie na ciele, ale nie jest jasne, kto je zostawił. Najprawdopodobniej nie jest to kleszcz, ponieważ wysysa krew przez długi czas - od kilku godzin do kilku dni, a jeśli zostanie znaleziony ugryzienie, to z zassanym pasożytem.

Tak czy inaczej, w każdym przypadku po ukąszeniu kleszcza najwłaściwsze jest znalezienie okazji do skontaktowania się z lekarzem (najlepiej specjalistą od chorób zakaźnych) i skonsultowania się z nim. Na pewno będzie w stanie powiedzieć, jak się znaleźć w konkretnej sytuacji, gdzie i kiedy szukać pomocy. O wiele rozsądniej i bezpieczniej jest postępować zgodnie z jego zaleceniami niż samodzielnie określać inwazję kleszcza i wyciągać pewne wnioski.

 

Ciekawy film: jak niezawodnie chronić się przed kleszczowym zapaleniem mózgu

 

Pierwsze czynności po znalezieniu kleszcza na ciele