Ćma ziemniaczana zawsze była naturalnym sąsiadem słynnego stonki ziemniaczanej. To właśnie w Ameryce Południowej i Środkowej szkodził tytoniu i ziemniakom od czasów starożytnych cywilizacji indyjskich i dopiero na początku ubiegłego wieku zaczął rozprzestrzeniać się na cały świat.
Najpierw poddały się temu kraje Europy Południowej, potem południe Rosji i Afryki, a dziś to ćma ziemniaczana jest uważana za głównego szkodnika w Nowej Zelandii i Australii. Można go uznać za prawdziwego kosmopolitę, który zdążył już rozprzestrzenić się na wszystkie kontynenty planety.
Taki wzrost zasięgu może wydawać się szczególnie zaskakujący, biorąc pod uwagę, że ćma ziemniaczana jest owadem bardzo ciepłolubnym. Uważa się, że jego populacje mogą trwale rozmnażać się tylko w miejscach, gdzie średnia roczna temperatura nie spada poniżej 10°C. Na takich obszarach ten motyl może stać się prawdziwą plagą rolników.
Wygląd i charakterystyczne różnice gatunkowe
Ćma ziemniaczana wygląda dość nieestetycznie. Ogólne tło skrzydeł jest brudnoszare z licznymi czarnymi plamami, które po złożeniu skrzydeł tworzą dwa wyraźne ciemne pasy. Poniższe zdjęcie przedstawia ćmę ziemniaczaną ze złożonymi i rozpostartymi skrzydłami:
Motylek ziemniaczany ma charakterystyczne długie czułki i zredukowane narządy gębowe. Nie może jeść i nie żyje długo – zwykle kilka dni, bardzo rzadko – kilka tygodni.
Długość motyla ze złożonymi skrzydłami wynosi 6-7 mm, a ochronne ubarwienie pozwala pozostać niewidocznym nawet przy bezpośrednim oglądaniu z niewielkiej odległości.
Larwy ćmy ziemniaczanej są małe - około 13 mm to długość ciała gąsienicy ostatniego wieku. Taka larwa tka skrzynkę, w której przepoczwarza się i zamienia w dorosłego motyla. Długość poczwarki wynosi około 10-12 mm.
Gąsienice są biało-zielone lub biało-różowe z bladym paskiem wzdłuż całego grzbietu.
Jaja ćmy ziemniaczanej są trudne do zauważenia nawet z bliskiej odległości. Mając długość około pół milimetra, są one umieszczane przez samicę na spodniej stronie liści w małych grupach i rozwijają się bardzo szybko.
Zaraz po złożeniu jaja takie są czysto białe, a później lekko ciemnieją.
Odżywianie, rozmnażanie i styl życia szkodnika
W optymalnych warunkach cały cykl życiowy ćmy ziemniaczanej od jajka do złożenia nowych jaj przez osobę dorosłą nie trwa długo - około 33-35 dni. Zimą okres ten trwa kilka miesięcy.
W warunkach średnich szerokości geograficznych motyle nie rozprzestrzeniają się daleko na północ, ponieważ nie wiedzą, jak hibernować, a przy temperaturach poniżej minus 4 ° C giną. Z reguły ich dystrybucja ogranicza się do linii, poza którą gleba zamarza poniżej tej temperatury zimą. Przy lekkim odmrożeniu bulw ziemniaka gąsienice w nich mogą pozostać żywe. Uważa się, że często przenoszą się z zebranych pól do magazynów, gdzie rozmnażają się zimą, a wiosną ponownie są zakopywane w ziemi z sadzeniakami.
Czasami motyle i poczwarki mogą zimować pod warstwą liści na otwartym terenie.
Gąsienice ćmy ziemniaczanej żywią się różnymi roślinami z rodziny psiankowatych. Mogą to być ziemniaki i pomidory i jagoda, bakłażan i papryka, a nawet belladonna i liczne dzikie psiankowate.
W tym samym czasie larwy obgryzają blaszki liściowe, a także obgryzają same nogi liści i żywią się bulwami. To dzięki tej wszechstronności ćma ziemniaczana ma zdolność bardzo szerokiego i szybkiego rozprzestrzeniania się.
Motyle ćmy ziemniaczanej są aktywne w nocy i mają ogromną liczbę wrogów. Żywią się wszystkim i rozmaitymi – i innymi owadami, nietoperzami i ptakami. Jednocześnie oczekiwana długość życia dorosłego motyla wynosi co najwyżej kilka tygodni, podczas których udaje mu się kojarzyć i składać jaja. W jednym sezonie letnim na południu Ukrainy ćma daje 3-4 pokolenia.
Ćma ziemniaczana rozmnaża się równie skutecznie w zamkniętych magazynach, na gruntach rolnych i na wolności. Jednak to w dwóch pierwszych miejscach jego rozmnażanie praktycznie nie jest kontrolowane przez naturalnych wrogów, a motyl potrafi rozmnażać się w ultraszybkim tempie. I już jego gąsienice spowodują główną szkodę.
Niebezpieczeństwo i szkoda ćmy ziemniaczanej
Główne niebezpieczeństwo ćmy ziemniaczanej jest następujące:
- osłabienie krzewów roślin rolniczych na skutek niszczenia i wykopywania liści
- uszkodzenie bulw ziemniaka i obniżona jakość plonu
- obniżenie jakości i objętości nasion ziemniaka
- osłabienie i zamieranie młodych krzewów pomidora i papryki.
Bulwa ziemniaka dotknięta jednocześnie 9-10 gąsienicami będzie wyglądać jak gąbka, w której larwy prawie całkowicie zjadają rdzeń.
W obecności dużej liczby owadów i dogodnych dla nich warunków rozmnażania ćma rozmnaża się szybciej niż rozwija się sam plon pastewny. Na początku wiosny niewielka liczba larw pilnie niszczy młode i delikatne sadzonki, później uszkadzają dorosłe rośliny, a maksymalna liczba gąsienic wykluwa się, gdy na krzakach rozwijają się bulwy i owoce.
W miejscach z silną inwazją ćmy ziemniaczanej do 80% upraw nie nadaje się na eksport ze względu na utratę zdolności do przechowywania i przetwarzania.
Walka z ćmą ziemniaczaną: środki i środki
Sto procent metod radzenia sobie z ćmami ziemniaczanymi nie zostało dziś opracowanych. Walka z nim powinna być kompleksowa i obejmować zarówno działania likwidacyjne, jak i zapobiegawcze.
Aby zniszczyć same motyle i gąsienice, stosuje się następujące środki:
- Preparaty na bazie bakterii Bacillus thuringiensis - Bitoxibcillin, Dendrobatcillin, Entobacterin, Lepidocid. Przetwarzają krzaki na dowolnym etapie rozwoju przed pojawieniem się jajników, a takie środki zapewniają śmierć części larw, zmniejszenie płodności samic i opóźnienie rozwoju ciem na każdym etapie;
- Bromek metylu to gaz, który pozwala poradzić sobie z molami ziemniaczanymi po zbiorze ziemniaków (metoda fumigacji bromkiem metylu służy do przetwarzania bulw przechowywanych do przechowywania);
- Specjalne pułapki na motyle i larwy.
Środki do zwalczania mola ziemniaczanego obejmują również właściwy płodozmian, hilling ziemniaków i krzewów pomidora, układanie tylko zdrowych bulw na maksymalną głębokość dla odmiany.
Dobrym zapobiegawczym sposobem na pozbycie się ćmy ziemniaczanej jest uprawa tylko wczesnych odmian ziemniaków, które praktycznie nie boją się szkodnika.
Same bulwy należy dokładnie sprawdzić przed siewem i odchwaszczać te, które wykazują oznaki uszkodzenia. Pomoże to, jeśli nie całkowicie pozbyć się ćmy ziemniaczanej, to przynajmniej znacznie zmniejszy skalę uszkodzeń witryny. Jeszcze lepiej jest podgrzewać bulwy przez kilka godzin w temperaturze 40 ° C - nie zmniejszy to ich kiełkowania, ale zabije znaczną część larw ćmy.
Bardzo ważne jest również kontrolowanie wzrostu chwastów na granicach uprawianego obszaru.
Wszystkie dzikie psiankowate w pobliżu miejsca są naturalnymi rezerwuarami szkodników, z których ćma łatwo przenosi się do upraw ogrodowych.
Na notatce
Wielu rolników w RPA przyciąga do swoich gospodarstw specjalny rodzaj os, które są pasożytami larw ćmy ziemniaczanej. Osy te nie żyją na półkuli północnej.
Obecnie wiele krajów przestrzega środków kwarantanny przeciwko ćmy ziemniaczanej. Na przykład zabroniony jest import bulw ziemniaka na Ukrainę przez osoby prywatne, a ziemniaki importowane do Australii podlegają obowiązkowemu ogrzewaniu i obróbce środkami owadobójczymi. Ale nawet pomimo takich środków ćma ziemniaczana z powodzeniem nadal podbija świat.
Przydatne wideo: o niebezpieczeństwie inwazji ćmy ziemniaczanej
Rosselchoznadzor o ćmie ziemniaczanej i środkach kwarantanny
